طرز کار با هود آزمایشگاهی و رعایت نکات ایمنی هنگام استفاده از آن برای جلوگیری از آسیب های احتمالی یکی از موارد مهمی است که کاربران و تکنسین های آزمایشگاهی باید به خوبی با آن آشنا باشند.

هود آزمایشگاهی چیست؟

از آن جایی که انجام فعالیت هایی مثل میکروب شناسی، کشت میکروب و یا تهیه ی اسید موجب به وجود آمدن ذرات معلق و مواد سرطان زا می شود بنابراین لازم است در محیط های آزمایشگاهی از هود آزمایشگاهی استفاده کنیم. زیرا استفاده از این وسیله آزمایشگاهی تا حد زیادی مانع از ابتلای پرسنل آزمایطرز کار با هود آزمایشگاهی و رعایت نکات ایمنی هنگام استفاده از آن برای جلوگیری از آسیب های احتمالی یکی از موارد مهمی است که کاربران و تکنسین های آزمایشگاهی باید به خوبی با آن آشنا باشند. از آن جایی که انجام فعالیت هایی مثل میکروب شناسی، کشت میکروب و یا تهیه ی اسید موجب به وجود آمدن ذرات معلق و مواد سرطان زا می شود بنابراین لازم است در محیط های آزمایشگاهی از هود آزمایشگاهی استفاده کنیم.
زیرا استفاده از این وسیله آزمایشگاهی تا حد زیادی مانع از ابتلای پرسنل آزمایشگاه به بیماری هایی نظیر سرطان می شود. هود آزمایشگاهی وسیله ای است با اتاقکی از جنس استیل که برای کنترل کردن ذرات موجود در هوا مورد استفاده قرار می گیرد. در جلوی این اتاقک شیشه ای به حالت عمودی قرار دارد که به راحتی بالا و پایین می شود و به کاربر اجازه می دهد فعالیت و کاری که با دست های خود در داخل هود آزمایشگاهی انجام می دهد را ببیند.

هودهای آزمایشگاهی دارای پریز برق، اشعه ی ماورای بنفش، لوله های تخلیه ی هوا، سیستم تهویه کننده ی هوا و موتور الکتریکی هستند. که لوله‌ های تخلیه هوای موجود در انواع هود آزمایشگاهی وظیفه دور کردن ذرات معلق آزمایشگاهی و سالم نگه داشتن محیط آزمایشگاه را برعهده دارند.

کاربرد هود آزمایشگاهی

همان طور که اشاره کردیم اصلی ترین کاربرد هود آزمایشگاهی تهویه هوای آزمایشگاه است که با انتقال هوای آلوده به بیرون از فضای آزمایشگاه و یا فیلتر کردن هوای آلوده توسط هود این کار انجام می شود. اما علاوه بر این، هود آزمایشگاهی مانع از انتشار آلودگی در محیط آزمایشگاه ها نیز می شود. و به منظور جلوگیری از فاسد شدن، تجزیه و یا آلوده شدن محصولات و نمونه های آزمایشگاهی در آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. حفاظت از اپراتور و افراد حاضر در محل آزمایشگاه یکی دیگر از کاربردهای هود آزمایشگاهی محسوب می شود.
به طوری که استفاده از انواع هود آزمایشگاهی می تواند از اپراتور آزمایشگاه (تکنیسین) در برابر باکتری ها، ویروس ها و انگل ها که تولید کننده ی سم هستند، حفاظت کرده و همچنین از انتشار عوامل شیمیایی، میکروبی و بخارهای اسیدی و بخارهای بی هوش کننده در محیط آزمایشگاه جلوگیری کند. ولی کاربرد هود آزمایشگاهی به مواردی که گفتیم ختم نمی شود و این تجهیزات آزمایشگاهی قابلیت این را دارند تا از جمع شدن گازهایی که قابلیت اشتعال و یا انفجار دارند، در داخل هود جلوگیری کند.

انواع هود آزمایشگاهی و کاربرد آن ها

هودهای آزمایشگاهی در انواع مختلفی تولید می شوند که بسته به نوع کاربرد و محیط آزمایشگاه باید مناسب ترین آن را انتخاب کنیم.

هود شیمیایی

این هود برای مکش دود و بخارهای به وجود آمده از آزمایش های مختلف و منتقل کردن این بخارهای سمی به بیرون از محیط آزمایشگاه مورد استفاده قرار می‌ گیرد. هود شیمیایی دارای یک محفظه است که در انجام آزمایش ها برای قرار دادن ماده مورد نظر مورد استفاده قرار می گیرد و دارای یک فن جهت مکش ذرات آلوده و بیماری زا و یک کابینت برای نگه داشتن مواد شیمیایی است. کاربرد هود شیمیایی آزمایشگاهی بیشتر در انتقال هوای آلوده به بیرون است. این نوع هود آزمایشگاهی بخارهای سمی حاصل از آزمایش های شیمیایی که سرطان زا هستند را از کاربر دور کرده و به بیرون انتقال می دهد.

هود کانوپی یا هود سقفی

هود سقفی یا کانوپی نوعی از هودهای آزمایشگاهی است که کاربرد زیادی در آزمایشگاه های مختلف و مراکز تحقیقاتی دارد. این هود در آزمایشگاه ها باید به گونه ای نصب شود که بتوانیم آزمایش های شیمیایی مورد نظر را در زیر آن انجام دهیم. و نکته ای که در نصب آن قابل توجه است، این است که نباید فن را بر روی هود سقفی یا کانوپی قرار دهیم. بلکه باید فضایی را در بیرون از آزمایشگاه برای قرار دادن فن در نظر بگیریم. بیشترین کاربرد هود آزمایشگاهی سقفی در انتقال و خارج کردن بخارهای سمی و خورنده از فضای آزمایشگاه و یا مکش بخارهای داغ است. همچنین هود کانوپی برای مکش بخارهای بدبو مثل بوی نامطبوع و بد دستگاه اتوکلاو گزینه بسیار مناسبی است.

هود میکروبی

در اتاق هایی که کشت انجام می شود حفاظت از انواع نمونه آزمایشگاهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هود میکروبی یا هود لامینار از جمله تجهیزاتی است که کاربرد زیادی در این نوع آزمایشگاه ها دارد و به منظور تهویه هوا در آزمایش های میکروبیولوژی استفاده می شود.
هود میکروبی در دو نوع کابین دار و بدون کابین در بازار وجود دارد که به طور معمول بدون کابین آن بیش تر کاربرد دارد. هنگام استفاده از هود بیولوژیکی باید نکات ایمنی را به دقت رعایت کنیم و طرز کار با هود آزمایشگاهی لامینار را حتما بلد باشیم. بهتر است از قبل تمامی وسایلی که نیاز داریم را آماده کنیم تا حین کار هود لامینار تعداد حرکت های دست و حرکات مان به حداقل برسد. همچنین باید دقت کنیم که دست خود را سریعا وارد هود نکنیم و حرکات دست مان آرام باشد و هنگام استفاده از این نوع هود آزمایشگاهی به هیچ وجه درب شیشه ای محافظ آن را باز و بسته نکنیم.

هود بازویی

هودهای بازویی یا مفصلی به خاطر وجود بازوها و مفصل های تعبیه شده در خود، این قابلیت را دارند که به راحتی در فضای آزمایشگاه جا به جا شوند. از این رو استفاده از آن ها نسبت به سایر هودهای آزمایشگاهی آسان تر است. این هودها به سرعت می توانند با مکش آلودگی ها محیط را برای کاربر ایمن کرده و آلودگی را در لحظه به بیرون منتقل کنند. کاربرد هود آزمایشگاهی بازویی بیشتر در تهویه هوای حاصل از بخارات سمی است و در مراکزی مانند بیمارستان ها، آزمایشگاه ها و یا صنایع الکترونیک استفاده می شود.

هود پاتولوژی

از هود پاتولوژی در انجام آزمایش های سلولی، مولکولی، بافت ها، عملکرد ارگانیسم های زنده و بررسی مایعات استفاده می کنیم. همچنین برای آزمایش سایر نمونه های گرفته شده از بدن مثل خون، ادرار و مدفوع و یا سلول های سرطانی که توسط پاتولوژیست یا پزشک متخصص انجام می شود، در آزمایشگاه ها استفاده می کنیم.

طرز کار با هود آزمایشگاهی

1. برای شروع کار با هود آزمایشگاهی در ابتدا باید هود را با استفاده از کلید طراحی شده بر روی سطح هود یا همان کلید وزنده روشن کنیم و قبل از اینکه بخواهیم با هود کار کنیم آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در حالت روشن نگه داریم.
2. سطح داخلی هود را با الکل 70% ضدعفونی کنیم.
3. تمامی وسایل و نمونه هایی که اضافه هستند را از داخل هود خارج کنیم.
4. سپس شیشه ی محافظت کننده ای که در هود طراحی شده به صورت خودکار و اتوماتیک پایین می آید و یا این که ما با دست های خود، شیشه را تا محل علامت گذاری شده روی دیواره ی هود، پایین می کشیم و مواد را در داخل هود قرار می دهیم. و تا زمانی که مواد شیمیایی در داخل هود قرار دارند شیشه ی هود را بالا نمی کشیم، مگر اینکه مواد را از داخل هود خارج کرده باشیم.
5. بعد از اتمام کار دوباره سطح داخلی هود را با الکل 70% ضدعفونی می کنیم.
6. هود را بعد از پایان کار به مدت 10 الی 20 دقیقه روشن می گذاریم و سپس خاموش می کنیم.
7. بعد از خاموش کردن لامپ هود آزمایشگاهی باید پنجره شیشه ای جلوی هود را ببندیم.
8. و اگر می خواهیم هود به درستی کار کند و فعالیت مطلوبی داشته باشد بهتر است آن را به دور از جریان هوا (نزدیک درب و پنجره) نگه داریم.

نکات ایمنی هنگام استفاده از هود آزمایشگاهی

توجه به این نکته ضروری است که موقع استفاده از هود آزمایشگاهی نباید به هیچ وجه صورت و سر خود را در داخل هود قرار دهیم و از چسباندن دست و صورت خود به هود اجتناب کنیم. اگر یک انفجار یا یک پاشیدگی در داخل هود به وقوع پیوست، شیشه ی محافظ هود را به سرعت تمیز کرده و از تمیزی کامل آن اطمینان حاصل کنیم و اینکه هر موقع کار خود را تمام کردیم هود را با الکل هفتاد درصد ضد عفونی کنیم. همچنین نیاز است هودهایی که به اشعه ی ماورای بنفش مجهز هستند را هفته ای یک بار با الکل تمیز کنیم.

در هر آزمایشگاهی ایمنی اولویت اول است. به دلیل قرار گرفتن کارکنان در معرض بخارات و مواد شیمی خطرناک، طراحی آزمایشگاه ها به‌گونه ای است که میزان کاهش آلودگی را به حداقل رسانده و باعث تسهیل شرایط ایمنی شود. امروزه در بهترین آزمایشگاه ها ترکیبی از پرسنل مجرب و تجهیزات ویژه جهت ایمن نگه داشتن کارکنان و تجهیزات خود استفاده می‌شود. یکی از تجهیزاتی که امروز به بررسی آن پرداخته می شود، هود آزمایشگاهی

هود آزمایشگاهی چیست؟

در طی مراحل آزمایش و تحقیق، بسیاری از عوامل شیمیایی و بیولوژیکی امکان آزادسازی بخار و قطره های سمی وجود داشته که توسط پرسنل آزمایشگاه قابل استنشاق است. در حالی که استنشاق برخی از مواد شیمیایی ممکن است کم خطرتر باشد، با این وجود استنشاق مواد مختلف در طول روز می تواند اثر سمی ماندگاری داشته باشد. به همین دلیل استنشاق یک ترکیب شیمیایی یا بیولوییکی اشتباه می تواند باعث آسیب یا بیماری جدی شود.

هود آزمایشگاهی یکی از اصلی ترین تجهیزات یک آزمایشگاه به شمار می رود. این دستگاه با ایجاد مکش، بخار ها و قطرات موجود در کابین را جمع آوری کرده و از طریق فرآیند فیلتراسیون مجددا به گردش هوا باز می گرداند. به این ترتیب هود آزمایشگاهی نقش موثری در جلوگیری از مشکلات تنفسی و افزایش ایمنی دارد.

انواع هود آزمایشگاهی

بسته به نوع کاری که در آزمایشگاه انجام می شود، نیاز به هود ممکن است متفاوت باشد. به همین دلیل طیف گسترده ای از هود وجود داشته که هر کدام متناسب با یک کار یا هدف خاص طراحی شده است در ادامه به معرفی چند مدل پرکاربرد خواهیم پرداخت:
فروش هود آزمایشگاهی

هود آزمایشگاهی شیمیایی

هود آزمایشگاهی شیمیایی یکی از اصلی ترین پایه های آزمایشگاه تحقیق و آموزش است. از هود شیمیایی برای کاهش خطرات ناشی از کار با مواد شیمیایی و حلال های رایج استفاده می‌شود. زیرا هنگام واکنش های شیمیایی بخار و قطرات سمی تولید و در هوا پخش شده که در صورت بلعیدن برای سلامتی انسان مضر بوده و با گذشت زمان ممکن است عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. به این ترتیب هود آزمایشگاهی شیمیایی با فیلتر کردن بخار های سمی، سمیت هوا را از بین برده و باعث ایمنی بیشتر تکنسین ها می‌شود.

هود بیولوژیکی یا هود لامینار

وجود تهویه جهت جلوگیری از مواجهه تصادفی و بیماری تکنسین های آزمایشگاهی که با انواع میکروب ها و بیماری های عفونی در تماس هستند، لازم و ضروری است. زیرا تمام مواد می‌تواند حاوی عوامل بیماری زای ویروسی وعفونی باشند که به کمک فیلتر موجود در هود زیستی از گردش این مواد مضر در هوا جلوگیری می شود.  هود های لامینار به سه دسته کلاس I، کلاس  II و کلاس III تقسیم میشوند.

قیمت هود لامینار

هود بیولوژیک کلاس 1

این هود از محصولات در مقابل آلودگی حفاظت نکرده و تنها به عنوان تهویه ای برای پرسنل آزمایشگاه و حفاظت از محیط زیست کاررد دارد. گردش هوا در هود کلاس 1 مشابه هود آزمایشگاهی شیمی است، با این تفاوت که هودهای کلاس 1 در قسمت خروجی دارای فیلتر HEPA است.

فیلتر HEPA از پلی پروپیلن یا فایبرگلاس با قطرهای بین 0.5 تا 2.0 میکرومتر تشکیل شده است. برای افزایش سطح تماس در این فیلترها، الیاف موجود در آن به صورت پلیسه مانند تا خورده و مسیر پیچیده و باریکی ایجاد می کند. این فیلترها می توانند 95% از ذرات موجود در هوا با قطر کمتر از 0.3 میکرون را جذب کنند. به همین دلیل این هودها جهت کار با مواد کم خطر یا خطر متوسط مناسب است.

هود بیولوژیک کلاس 2

با روی کار آمدن هود بیولوژیک کلاس II استفاده از هودهای کلاس I کاهش یافت. این دسته از هودها به دلیل تهویه مناسب علاوه بر حفظ ایمنی باعث حفظ مواد داخل کابین نیز می شود. هودهای کلاس 2 اغلب در آزمایشگاه های میکروبیولوژی و داروسازی(جهت ترکیب دارو)، کشت سلولی و تحقیقات بافت شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نحوه طراحی هود کلاس 2 به گونه ای است که قسمت جلویی آن باز بوده و هوا پس از ورود به محفظه کابین به سمت فیلتر HEPA هدایت می شود. باز بودن محفظه و جریان ایجاد شده در داخل کابین باعث محافظت از پرنسل، حفاظت از محصول و محیط زیست می‌شود. هود بیولوژیک کلاس 2 خود به 5 دسته زیر تقسیم می شود:

1) هود نوع A1

حداقل سرعت جریان ورودی هوا این نوع هود، حداقل 70دور در دقیقه بوده و فشار درونی آن منفی است. به همین دلیل این نوع هود مناسب کار با مواد بیولوژیکی فاقد مواد سمی فرار است و برای کار با مواد شیمیایی فرار سمی توصیه نمی شود.

2) هود نوع A2

سرعت جریان هوای ورودی در کابین این نوع هود حداقل 100 فوت در دقیقه است. همانند کلاس دیگر، این نوع هود نیز دارای فیلتر هپا بوده و هوا پس از اعمال فیلتراسیون به کابین باز می گردد. به همین دلیل هنگام کار با مواد شیمیایی کم خطر مناسب بوده و در کار اختلال ایجاد نمی کند.

3) هود نوع B1

سرعت جریان هوای ورودی در کابین این نوع هود همانند نوع قبل، 100 دور دقیقه بوده و هوا توسط فیلتر HEPA تصفیه شده و به داخل کابین و محیط بیرون جریان پیدا می کند.عملکرد هود B1 همانند نوع A2 بوده و مناسب کار با مواد شیمیایی است که به مقدار کمی سمی می باشند. اما برخلاف هود A2 می توان از این نوع هود در آزمایشگاه های میکروبیولوژی، مواد حاوی رادیونوکلوئید استفاده کرد. زیرا حجم قابل توجهی از هوای داخل کابین از طریق مجرای انتهایی به سمت فیلتر هپا کشیده و تصفیه می شود.

4) هود نوع B2

تفاوت این نوع هود با انواع دیگر آن در این است که هوای کابین پس از تصفیه شدن توسط فیلتر هپا مجددا وارد کابین نشده و به محیط بیرون جریان پیدا می کند. به همین دلیل به آن ها هود 100% خروجی یا Total Exhaust گفته می شود. هوای موجود در محفظه کابین های نوع B2 از تصفیه هوای بیرون(محیط آزمایشگاه) تامین شده و مناسب کار با مواد شیمیایی خطرناک و آزمایشگاه های میکروبیولوژی است.

5) هود نوع C1

نوع دیگری از هودهای کلاس 2، هود C1 است. ویژگی منحصر به فرد هودهای C1 نسبت به دیگر انواع موجود، قابلیت تبدیل نوع A به نوع B است. این نوع هود دارای یک منطقه مشخص جهت کار با مواد شیمیایی خطرناک و سمی است.

هود بیولوژیک کلاس 3

هود بیولوژیک کلاس III نسبت به دیگر هودهای موجود بالاترین سطح ایمنی را دارد. این هود ها ها که با نام Isolation glove box  یا Glove box نیز شناخته ممحفظه جلویی کابین این ها برخلاف دو نوع قبل کاملا بسته بوده و انجام آزمایشات به کمک دستکش لاستیکی متصل به آن امکان پذیر است. به همین دلیل در هنگام کار با مواد فوق الغاده خطرناک زیستی و یا موادی که نیازمند محدودیت مطلق می باشند مورد استفاده قرار می گیرد. هوای موجود در کابین تحت فشار منفی بوده و پس از فیلتر شدن توسط فیلتر HEPA وارد محفظه می گردد. هوای داخل محفظه نیز به هنگام خروج پس از گذشتن از 2 فیلتر هپا، تصفیه و وارد جو می شود. لازم به ذکر است که هودهای بیولوژیک کلاس 3 برای انجام آزمایشاتی که نیاز به سطح ایمنی 1،2،3 و یا 4 را دارند مناسب است.

هود کانوپی

هود کانوپی برخلاف سایر هودهای نام برده شده دارای یک محفظه محصور نبوده و برای دسترسی آسان به صورت دیواری یا معلق نصب می شود. این دسته از هود مناسب آزمایشگاه های شیمی جهت کار با مواد شیمیایی غیر سمی با بوی نامطبوع است. از دیگر مزایای هودهای کانوپی می توان به استفاده آسان، کاهش رطوبت و تنظیم دمای محیط اشاره کرد.

نکات خرید هود شیمیایی

هنگام خرید هود آزمایشگاهی مناسب باید به نکاتی مانند:

• فضای آزمایشگاه
• مواد شیمیایی قابل استفاده
• نوع آزمایش
• نوع فن هود(آکسیال یا سانتریفیوژ)
• حجم هوای متغییر(VAV)
• حجم هوای ثابت(CAV)