۱۴ دلیل زرد شدن رنگ زبان که باید جدی گرفته شوند

زبان زرد اتفاقی عجیب اما بی‌ضرر است که معمولا به مرور زمان از بین می‌رود. فقط چند بیماری جدی، مثل زردی، وجود دارند که نیاز به درمان دارند. پس اگر روزی بیدار شدید و زبان خود را زرد رنگ دیدید نترسید و دلایل ایجاد آن را بررسی کنید. سپس برای اطمینان به یک متخصص مراجعه کنید تا سلامتی شما را بررسی کند.

در این مطلب می‌خواهیم دلایل زرد شدن زبان را بررسی کنیم.

زبان زرد چه شکلی دارد؟

شکل ظاهری زبان زرد به علت ایجاد آن بستگی دارد. رشد بیش از حد مخمر، لکه‌های سفید مایل به زرد را روی زبان و سایر قسمت‌های دهان ایجاد می‌کند. بهداشت نامناسب دهان و بعضی شرایط دیگر باعث تجمع سلول‌های مرده‌ی پوست، باکتری‌ها و سایر ذرات در دهان و سطح زبان می‌شود. این موضوع می‌تواند علت ایجاد بوی بد و نامطبوع در دهان هم باشد. بعضی از غذاها و داروها هم می‌توانند به طور موقت در قسمت‌هایی از دهان مثل لثه یا کام لکه‌های زرد ایجاد کنند. درست است که بیماری زردی شایع نیست اما اگر زرد شدن غیر از زبان روی کام، چشم‌ها و پوست هم مشاهده شد باید خیلی سریع برای درمان زردی به پزشک متخصص مراجعه کنید.

دلایل زرد شدن زبان

زرد شدن زبان علت‌های زیادی دارد که در این بخش چند مورد از مهم‌ترین علت‌ها را معرفی می‌کنیم.

۱. بهداشت ضعیف دهان

وقتی به صورت منظم مسواک نمی‌زنید سلول‌های پوست و باکتری‌ها می‌توانند روی پاپیلاهای زبان (برآمدگی‌های کوچک نوک و کناره‌های زبان) جمع شوند. باکتری‌ها از خود رنگدانه‌هایی آزاد می‌کنند که می‌توانند زبان شما را زرد کنند. غذا و تنباکو هم می‌تواند روی پاپیلاها گیر کرده و زبان را زرد کنند.

۲. زبان مودار سیاه

زبان مودار سیاه (Black hairy tongue) یک بیماری بی‌ضرر است که به دلیل رشد بیش از حد سلول‌های مرده‌ی پوست روی زبان ایجاد می‌شود. این رشد بیش‌از حد باعث بزرگ‌تر شدن پاپیلاهای زبان می‌شود. باکتری‌ها، خاک و غذا از مواردی هستند که روی این برجستگی‌ها جمع می‌شوند و رنگ زبان را تغییر می‌دهند. درست است که نام این اختلال به سیاه شدن زبان اشاره دارد اما رنگ زبان می‌تواند قبل از سیاه شدن به رنگ زرد یا رنگ‌های دیگر تغییر کند.

عواملی که ممکن است در ایجاد زبان مودار سیاه نقش داشته باشند:

• سیگار کشیدن
• مصرف زیاد قهوه
• نوشیدن الکل
• دهان خشک
• بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها مثل تتراسایکلن‌ها
• رژیم غذایی حاوی غذاهای نرم

بعضی از علائم ابتلا به زبان مودار سیاه:

• احساس سوزش روی زبان
• احساس قلقلک
• وجود طعم عجیب در دهان
• بوی بد دهان

۳. خشکی دهان یا تنفس با دهان

خشکی دهان به معنای عدم وجود بزاق دهان به میزان کافی است. بزاق توانایی شستن باکتری‌ها از دهان را دارد و همین موضوع به جلوگیری از پوسیدگی دندان هم کمک می‌کند. اگر دهان شما به شکل غیرطبیعی خشک می‌شود باید بدانید که تجمع باکتری‌ها می‌تواند لکه‌های زرد روی زبان‌تان ایجاد کند.

عواملی که می‌توانند منجر به خشکی دهان شوند:

• عوارض جانبی داروها
• بیماری‌هایی مانند سندروم شوگرن و دیابت
• پرتودرمانی و شیمی‌درمانی
• نفس کشیدن از دهان در زمان خواب

۴. زبان جغرافیایی

وقتی تکه‌ای از پاپیلاهای روی زبان از بین می‌رود، زبان ظاهری شبیه به نقشه‌ی جهان یا نقشه‌ی کشورها پیدا می‌کند. به همین دلیل به این اختلال زبان جغرافیایی (Geographic tongue) می‌گویند. هنوز دلیل ایجاد این اختلال مشخص نیست. لکه‌های ایجاد شده اغلب قرمز هستند اما ممکن است به رنگ زرد هم دیده شوند. این لکه‌ها گاهی اوقات واقعا آزار دهنده می‌شوند.

۵. داروهای حاوی بیسموت

پپتو بیسمول (نوعی آنتی اسید ملایم مناسب برای معده) و داروهای حاوی بیسموت ساب سالیسیلات می‌توانند رنگ زبان را به زرد و سپس سیاه تبدیل کنند. این داروها روی رنگ مدفوع هم تاثیر داشته و آن را تیره‌تر از حالت معمول می‌کنند.

۶. آنتی‌بیوتیک‌ها

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دهان را مستعد ابتلا به برفک دهان می‌کند. برفک دهان نوعی عفونت است که در اثر رشد بیش از حد مخمر کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود و هممین موضوع باعث ایجاد لکه‌های سفید یا زرد روی زبان، گونه‌های داخلی، لثه‌ها یا لب‌ها می‌شود. زبان مودار سیاه هم هم ممکن است یکی از عوارض جانبی نادر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باشد.

۷. سایر داروها و مواد مخدر

به غیر از داروهایی که جداگانه بررسی شدند داروهای دیگر و مواد مخدری هم وجود دارند که باعث تغییر رنگ زبان و دهان به زرد یا قهوه‌ای می‌شوند. وقتی تغییر رنگ شدید باشد زبان کاملا آن را نشان می‌دهد. لیست داروهایی که باعث تغییر رنگ موقت می‌شوند شامل:

• آهن
• داروهای روانگردان که باعث خشکی دهان می‌شود.
• داروهای ضد مالاریا
• داروهای ضد بارداری خوراکی
• کلرپرومازین
• سیکلوفسفامیدو بوسولفان
• داروهای شیمی درمانی
• زیدوودین
• لانسوپرازول
• کوکائین

۸. بعضی از دهانشویه‌ها

ویچ هازل یا فندق افسونگر (witch hazel) درختچه‌ی بومی سواحل شرقی امریکا است که به عنوان گیاه تزئینی در فضای باز هم از آن استفاده می‌شود. این گیاه خواص بی‌نظیری داشته و پیشینه‌ای طولانی در مصارف پزشکی دارد.

دهانشویه‌ی حاوی پراکسید، عصاره‌ی ویچ هازل یا منتول می‌تواند رنگ زبان را تغییر دهد. هچنین دهانشویه‌های تجویزی حاولی کلرهگزیدین هم می‌توانند روی سطح دندان‌ها و زبان لکه ایجاد کنند.

۹. دود تنباکو و جویدن آن

مواد شیمیایی موجود در تنباکو و دود آن می‌تواند رنگ زبان را به زرد تغییر دهد. همچنین سیگار کشیدن هم یکی از عوامل خطرزا در ایجاد زبان مودار سیاه است. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، زنی ۳۶ ساله را مورد بررسی قرار دادند که که ۱۷ سال روزی ۲۵ نخ سیگار می‌کشید و زبان درگیر پرمویی و زرد رنگ داشت. زبان او بعد از تغییر عادت‌های بهداشت دهان و دندان و همچنین ترک سیگار به شکل کامل بهبود پیدا کرد.

۱۰. رژیم غذایی

بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌تواند لکه‌های زرد یا قهوه‌ای موقت در زبان ایجاد کند. چای و قهوه از مهم‌ترین عوامل ایجاد این لکه‌ها هستند. همچنین تنقلاتی مثل چیپس و پفک، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی که در تولید آن‌ها از رنگ خوراکی استفاده می‌شود می‌توانند باعث بروز زبان زرد شوند.

۱۱. بیماری زردی

زردی عارضه‌ای است که در اثر آن پوست و سفیدی چشم‌ها زرد می‌شود. این اتفاق وقتی پیش می‌آید که کبد آسیب دیده و نمی‌تواند به درستی بیلی روبین محصول زائد را پردازش کند. بیلی روبین رنگدانه‌ای است که در زمان تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. همچنین زردی می‌تواند باعث زرد شدن دهان شود. بیلی روبین تمایل دارد در امتداد کام نرم و کف دهان و در نزدیکی فرنولوم، نوار بافتی که زبان را به پایین دهان متصل می‌کند، جمع شود. بیماری زردی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد چون می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی مثل سیروز، هپاتیت، سرطان پانکراس، سرطان کبد و انسداد مجرای صفراوی شود.

۱۲. بیماری خود ایمنی

بیماری خود ایمنی به نام پسوریازیس، که باعث پوسته پوسته شدن پوست بدن می‌شود، می‌تواند لکه‌هایی قرمز با لبه‌های زرد روی زبان ایجاد کند. البته پسوریازیس دهانی بسیار نادر است اما به عنوان یکی از احتمالات تغییر رنگ زبان به زرد در نظر گرفته می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۹ مشخص شد که از سال ۱۹۰۳ تا ۲۰۰۹ فقط ۶۴ مورد پسوریازیس دهانی مشاهده شده است.

۱۳. دیابت

در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ در مجله‌ی اپیدمیولوژی منتشر شد، محققان اعلام کردند در بررسی‌ای که روی مردان و زنان ژاپنی غیر سیگاری با پیش دیابت انجام شده است به این نتیجه رسیده‌اند که پوشش زرد زبان با دیابت مرتبط است.

۱۴. شرایط معده

گاستریت به معنای التهاب پوشش داخلی معده است. گاستریت مزمن با التهاب طولانی مدتی که ایجاد می‌کند می‌تواند باعث ایجاد یک پوشش زرد روی زبان شود. در یکی از مطالعات انجام شده در این خصوص محققان متوجه شدند که در ۴۴۰ بیمار درگیر با گاستریت مزمن که به باکتری هلیکوباکتر پیلوری آلوده بودند،  ۸۱.۱۶% زبان زرد مشاهده شده است.

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟

اگر فقط و فقط زبان زرد مشاهده کرده‌اید و هیچ علامت دیگری ندارید نیازی به تماس با پزشک نیست. اما اگر علائم دیگری از بیماری زردی، عفونت یا آسیب کبدی دارید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

مهم‌ترین علائمی که باید بررسی شوند:

• درد شکم
• مشاهده‌ی خون در مدفوع
• استفراغ
• تب
• کبودی و خونریزی آسان
• رنگ زرد بعد از ۲ هفته از بین نرفته است.
• پوست یا سفیدی چشم‌ها زرد است.
• احساس درد در زبان

آیا زبان زرد عوارضی دارد؟

زبان زرد معمولا عوارضی ایجاد نمی‌کند اما در شرایطی خاص ممکن است به مشکلات زیر منجر شود:

• زخم کبد
• نارسایی کبد
• تورم در پاها و شکم
• بزرگ شدن طحال
• خونریزی دستگاه گوارش
• سرطان کبد

پس بهتر است برای اطمینان و از بین بردن نگرانی در صورت مشاهده‌ی زبان به رنگ زرد به پزشک مراجعه کنید تا عوامل و احتمالات دیگر را بررسی کند.

آیا زرد شدن زبان علت زمینه‌ای دارد؟

یک پزشک متخصص می‌تواند به شما کمک تا متوجه شوید چرا زبانتان زرد می‌شود. برای تشخیص علت هم نیاز است معاینه شوید و سوابق پزشکی شما بررسی شود. پزشک ممکن است بتواند بعد از بررسی علائم و نشانه‌ها متوجه شود علت زرد شدن زبان چیست، اما گاهی اوقات هم برای پیدا کردن علت زمینه‌ای نیاز به بررسی دقیق‌تر وجود دارد. به همین دلیل ممکن است برای شما آزمایش خون و تصویربرداری تجویز شود.

چگونه از ایجاد زردی زبان جلوگیری کنیم؟

برای کاهش تعداد باکتری‌ها و میزان تجمع سلولی در دهان، که از علل اصلی زردی زبان است، این نکات را رعایت کنید:

• ترک سیگار: این کار معمولا سخت است اما با کمک یک پزشک متخصص می‌توانید برنامه‌ای کاربردی و موثر برای ترک سیگار تنظیم کنید.
• مسواک زدن: دندان‌های خود را ۲ بار در روز مسواک بزنید و حداقل ۱ بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
• تمیز کردن زبان: برای پاک کردن باقیمانده‌ی سلول‌های مرده، مواد غذایی و مواد زائد روی زبان از یک پاک کننده‌ی مخصوص زبان استفاده کنید.
• مصرف فیبر: میزان فیبر رژیم غذایی خود را افزایش دهید. فیبر می‌تواند باعث کاهش باکتری‌های دهان شود.

مررور کلی

زرد شدن زبان به صورت عادی اصلا خطرناک نیست و با مرور زمان و رعایت بهداشت دهان از بین می‌رود. اما اگر بیماری زمینه‌ای مثل خودایمنی دارید یا درگیر بیماری خاصی مثل هپاتیت یا زردی هستید باید برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر زرد شدن زبان با احساس در در زبان، استفراغ و مشاهده‌ی خون در مدفوع همراه بود بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.